Xoài Yên Châu: Giống cây trồng mũi nhọn của Huyện Yên Châu-Sơn La

Theo những người dân trồng xoài lâu năm ở Yên Châu thì cây xoài đã xuất hiện từ rất lâu với 2 loại xoài gốc chính là xoài tròn (muồng kẻo) và xoài hôi (muồng khăm), trong đó giống xoài tròn được bà con trồng nhiều nhất bởi xoài tròn tuy quả nhỏ dạng hình tròn, hạt vừa phải mà ăn ngọt đậm, thịt mềm, mùi thơm lâu, vỏ xanh vàng và có thể giữ được 1 tháng. Còn xoài hôi quả to, dài thịt mềm hơn và có hương vị ngọt thơm mát có thể giữ được gần 1 tháng. Ngoài ra còn một số loại xoài như: Muồng mút, muồng ngu, mác trai, muồng sáy, mỗi loại đều có một hương vị đậm đà khác nhau và thường mọc tự nhiên thành rừng, có cây to lâu năm gần 100 tuổi.
Hiện toàn huyện Yên Châu hiện có trên 500 ha cây xoài với 95% số hộ dân trồng xoài, hàng năm cho thu hoạch vài trăm tấn quả, tuỳ vào thời điểm đầu mùa và cuối mùa được giá do số lượng xoài ít nên giá xoài trung bình từ 3.500 đến 6.000 đồng/kg, vào chính vụ thu hoạch giá chỉ có 2.000 đến 3.000 đồng/kg, bán đổ cho nơi khác giá từ 4.000 đến 5.000 đồng/cân. Loại xoài đẹp được hái bằng tay và cho chọn giá phải từ 6.000 đến 7.000 đồng/cân, mỗi vụ ước tính cho giá trị gần 1 tỷ đồng.
Đặc biệt cây xoài là loài chịu hạn cao lại không phải chăm bón nhiều, cách trồng xoài truyền thống của người dân nơi đây vẫn là ăn quả rồi lấy hạt trồng xuống đất và cây sẽ mọc lên, chỉ sau 3 đến 4 năm là cây cho quả.
Cây xoài đất Yên Châu không chỉ trở thành cây xoá đói nghèo cho người nông dân mà còn trở lên nổi tiếng khắp vùng, xoài Yên Châu còn được bày bán tại một số siêu thị, phục vụ cho người tiêu dùng sành ăn đất Hà Thành.
Hiện nay, người trồng xoài ở Yên Châu vẫn trồng và thu hoạch theo phương thức phổ thông như: không chịu đầu tư chăm sóc, hái quả non, rung cây để lấy quả do nhiều cây có độ cao từ 35 đến 40 mét, sâu bệnh... phần nào làm giảm sản lượng và chất lượng của xoài.
Để giúp đỡ người trồng xoài, huyện Yên Châu đã phối hợp với Viện nghiên cứu cây ăn quả, trường đại học Nông nghiệp tiến hành nghiên cứu, lập dự án đưa tiến bộ khoa học kỹ thuật như; thâm canh, trồng mới, cải tạo vườn tạp, đốn ghép và phòng trừ sâu bệnh. Huyện đã xây dựng các mô hình trồng mới 50 ha cải tạo vườn tạp để áp dụng khoa học kỹ thuật, xác định cây trồng đúng mật độ, khoảng cách, phân bón cân đối tại các xã Chiềng Khoi, Sập Vạt, Chiềng Hặc, Tú Nang, Chiêng Pằn.
Đồng thời, trạm khuyến nông đã mở lớp tập huấn cho 2.700 lượt người trong các bản về kỹ thuật trồng mới, chăm sóc phòng trừ sâu bệnh, kỹ thuật cắt tỉa cành, đốn ghép, triết ghép loại bỏ những cây hiệu quả kinh tế thấp; hỗ trợ trồng mới 30 ha bằng xoài giống mới tại xã Tú Nang, Sập Vạt, Chiêng Pằn.
Nhằm phát triển cây xoài trở thành cây chủ lực phát triển kinh tế, huyên Yên Châu thực hiện rà soát diện tích cây ăn quả, diện tích vườn kém hiệu quả để quy hoạch vùng trồng xoài và vận động nhân dân phát triển cây xoài bằng một số giống mới hoặc giống xoài gốc của Yên Châu đã được tuyển chọn. Tuyên truyền cho người trồng xoài áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật và xây dựng mô hình cải tạo vườn tạp điển hình.